De Vlaamse acteur Erik van Herreweghe bracht in december en januari de voorstelling Bomans Stand Up Tragedy. ‘Hij actualiseerde gepassioneerd het werk van de spitse schrijver, heerlijke humorist, de meesterlijk mediaman en Nederlandse taalkunstenaar.’ Onze redacteur bezocht een van de voorstellingen.
Bovenstaande titel is uiteraard contradictorisch met het beeld dat wij van Godfried hebben.Daarom zijn we ook spoorslags naar Antwerpen getrokken, op die gure decembernamiddag. Om ons te vergewissen van de omvang van deze aangekondigde tragedie.
Hiervoor moest eerst wat met de weergoden worden gestreden. Het winterde al behoorlijk, met heel af en toe een venijnige sneeuwbui. Dat beloofde niet veel goeds.Het piepkleine theater, Het Klokhuis, vlakbij de beroemde Antwerpse Sint- Jacobskerk, met het prachtige barokke interieur, de Rubenskapel en zelfs het graf van deze meester, biedt plaats aan maximaal honderd mensen. We vinden het in de Parochiaanstraat, een zijstraat van de Sint-Jacobsmarkt, die eigenlijk niets anders dan een drukke verkeersader is, op ongeveer een kwartiertje lopen van het Centraal Station. De toegangsdeur is op slot, maar binnen zien we al heel wat mensen. Dan komt er iemand aanlopen om ons er in te laten: ‘We houden ze dicht vanwege de kou ’. Maar we blijken er wel degelijk welkom te zijn.
Aan de kassa liggen de voor ons vooraf netjes gereserveerde toegangsbewijzen. Grappig aan dit theater(tje) is dat je er, na de even kleine als sympathieke inkomhal met balie, meteen in wat in grote theaters ‘de foyer’ genoemd wordt komt, wat hier gewoon het café is. En via dat café ga je verder de zaal in. Men wil waarschijnlijk voorkomen dat de bezoekers tijdens de opvoering omkomen van de dorst. Een pauze is vaste prik: Onderweg moet de inwendige mens versterkt worden, anders haal je het einde niet. We gaan de donkere ruimte in, zetten ons neer, en kijken vol verwachting uit naar wat men ons allemaal te vertellen heeft.
Hij die zich aan een kopie van Bomans verwacht heeft, komt, overigens meer dan terecht, van een kale reis thuis: Erik Van Herreweghe blijft Erik Van Herreweghe, en dat is maar goed ook. De meester imiteren zou als een tang op een varken geklonken hebben. Godfried nabootsen is uitgesloten. Geen tweede persoon heeft die intonatie, dat perfecte taalgebruik, die heldere stemklank. In het begin was het voor mij zelfs een beetje wennen. Duizenden bladzijden hebben we gelezen, met ver in het achterhoofd, steeds weer die stem, welke we zo goed kennen. En dan plots staat daar een man teksten van Bomans te declameren, met een totaal andere intonatie, een ander accent zelfs en vooral een totaal andere stem. Het was echt ongewoon. Maar dan komt langzaam aan de bewondering voor de acteur, die vooral oneindig veel tekst gevreten heeft.
De voorstelling was fijn en ontspannend, waarbij ik Erik op geen enkel foutje in zijn Bomansteksten kon betrappen. Die man heeft een uitstekend en zeker niet falend geheugen. En mocht dat laatste wel het geval zijn dan kan hij het
uitstekend verbergen. Hele artikels, cursiefjes, paragrafen en zinssneden van Godfried debiteerde hij. Zoals eerder vermeld, heb ik nauwgezet opgelet: het was foutloos. Erica Terpstra zou hem een kanjer noemen.
Wel klonk hij door de vertoning heen, in zijn vertolking van de Bomanscursieven een tikkeltje agressief, een toon die we van Godfried niet echt gewend waren. De tekst klopte iedere keer, en werd met verve gebracht. Iets te veel verve vond ik. Godfried was daar handiger en subtieler in. Maar Godfried was dan ook Godfried. Erik eindigde mooi, met het enige en laatste bezoek van vader Bomans bij Godfried in Nijmegen: …en stond toevallig voor het raam, toen de zwarte Mercedes van mijn vader geruisloos de straat ingleed. Hierin zaten mijn ouders. Mijn moeder bleef zitten, maar mijn vader stapte uit en liep langzaam naar de voordeur, met iets onder zijn arm. Ik had beiden in geen jaren gezien en ging in een hoek van de kamer staan, met mijn rug tegen de muur. Nog hoor ik zijn trage voetstap op de trap en daar verscheen hij op de drempel. We keken elkaar een ogenblik aan. Toen begaf hij zich naar het raam en keek naar buiten. ‘Mooi uitzicht,’ zei hij en draaide zich langzaam om. Ik antwoordde niet. Hij bleef een ogenblik bewegingloos staan en zette toen een fles wijn op tafel. Ik zei nog steeds geen woord. Mijn vader kruiste de handen op de rug en keek strak naar het behang. Zo verliepen enkele seconden. Toen knoopte hij zijn jas dicht en verliet de kamer. Ik hoorde het portier dichtslaan en de auto wegrijden. Enkele dagen later kreeg ik een telegram. Hij was gestorven.
Zoals Erik zelf zei, het was niet ’Lachen, gieren, brullen’, want dat staat niet voor Godfried Bomans. Maar het was zeker geen tragedie.We hebben er echt van genoten!
Erik van Herreweghe (1956) werd in Vlaanderen bekend door zijn rol in de televisiereeks Kaat & Co en andere televisieseries en films.